Spacer Śladami Stanisława Grochowiaka

Aktywnie w Regionie

Trasa: „Szlakiem Stanisława Grochowiaka”.  

Czas zwiedzania: ok. 2h

  • NOWY RYNEK -  W narożnej kamienicy pod nr 21, przyszedł na świat Stanisław Grochowiak. Tutaj również w 1997 roku wmurowana została pamiątkowa tablica.
  • SZKOŁA PODSTAWOWA nr 1,  do której uczęszczał w latach 1946 – 48 Stanisław Grochowiak. Naukę rozpoczął w klasie piątej szkoły powszechnej. Wcześniej uczył się w Warszawie. Gmach budynku został wzniesiony w 1911 r.
  • KOŚCIÓŁ P.W.  ŚW. KRZYŻA. Świątynia wybudowana została przez społeczność luterańską w Lesznie. Pierwszy kościół, drewniany, wzniesiono w 1635. Obecna budowla z przełomu VIII/XIX w. jest dziełem Pompeo Ferrariego, z wieżą z pocz. XX w. dobudowaną wg XVIII-wiecznego projektu M. Franta.
  • LAPIDARIUM RZEŹBY NAGROBNEJ.  Utworzone zostało w latach 1956-1960 z części nagrobków i obelisków przeniesionych ze zlikwidowanych cmentarzy protestanckich. Rzeźbione w piaskowcu płyty pochodzą z XVII-XIX  w. i upamiętniają zmarłych zamożnych mieszczan i członków ich rodzin.
  • PLAC JANA METZIGA. Budynek nr 25 wzniesiony w 1885 r. dla powszechnej szkoły katolickiej. W roku 1945 rozpoczął tu naukę Stanisław Grochowiak. Narożny budynek z I połowy XVIII w. sąsiadujący z kościołem św. Krzyża był niegdyś pastorówką. Od 1963 r. mieści Muzeum Okręgowe w Lesznie.
  • ULICA WĄSKA. Przesmyk dla spieszących się przechodniów, pozwalający ominąć ruch na Słowiańskiej. Ulubiona uliczka, przytłoczonego gwarem głównych ulic, Grochowiaka. Stąd ładny widok na fasadę kolegiaty.
  • KOŚCIÓŁ św. MIKOŁAJA.  W obecnej formie powstał na przełomie XVII i XVIII w., z prezbiterium z pocz. XX w. Fasada świątyni zaliczana jest do najznamienitszych fasad dwuwieżowych schyłku XVII w. 18 lutego 1934 roku Stanisław Grochowiak, został tu ochrzczony. Również w tejże świątyni, 27 listopada 1954 r. odbyła się uroczystość zaślubin Stanisława Grochowiaka z Anną Magdaleną Hermann.
  • MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA IM. STANISŁAWA GROCHOWIAKA, zajmująca budynek dawnego „Hotelu Polskiego”. Biblioteka gromadzi regionalia oraz materiały biograficzne związane ze Stanisławem Grochowiakiem.  W 2001 r. urządzono tu „Pokój Stanisława Grochowiaka” z ekspozycją złożoną z dokumentów, fotografii i książek poety. Ciekawą ekspozycję stanowi zbiór plakatów do m.in. jego sztuk teatralnych
  • RYNEK – większość zabudowy rynku stanowią kamienice wybudowane w latach 1870-1914. Sprzed pożaru w 1790 r. dotrwały w niezmienionym stanie nieliczne barokowe kamieniczki z charakterystycznymi szczytowymi fasadami.
  • RATUSZ – leszczyński ratusz, oglądany w obecnym kostiumie architektonicznym to budowla barokowo-klasycystyczna, zaliczana do najpiękniejszych w Polsce. Wielokrotnie przebudowywany, nosi w swych murach relikty pierwszego ratusza z 1639 r.
  • PLAC KOŚCIUSZKI. Po wschodniej stronie wznosi się barokowa rezydencja. Powstała ona na miejscu wcześniejszego, renesansowego pałacu i kolejnego gmachu wybudowanego w drugiej połowie XVII w. przez Pompeo Ferrariego. Współczesny kształt został pałacowi nadany w połowie XVIII w. Kiedy Grochowiak był małym chłopcem, plac zdobiła (prawdopodobnie do roku 1942) figura Atlasa stojąca na skwerze w pobliżu aresztu, w którym młody Stanisław przesiedział w roku 1952 cztery miesiące jako więzień polityczny. I
  • LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE (ul. K. Kurpińskiego), w którym wzorowo naukę ukończył Stanisław Grochowiak. W latach 1920 – 1936 istniało tutaj Męskie Seminarium Nauczycielskie, a następnie Państwowe Męskie Gimnazjum i Liceum. I Liceum Ogólnokształcące utworzono w 1950r. Ważne miejsca, nie znajdujące się na trasie:  
  • DOM PRZY ULICY ŚWIĘCIECHOWSKIEJ 6. Dom o bryle charakterystycznej dla architektury lat trzydziestych XX. Tutaj zbierali się koledzy, by bawić się na strychu lub w dużym, starannie utrzymanym ogrodzie. Dom ten pamięta wielogodzinne rozmowy przeplatane lekturami, zabawy w kalambury, piosenki przy dźwiękach pianina czy też guzikowe mecze piłkarskie na werandzie. W tej części miasta od 1977 r. znajduje się
  • ULICA STANISŁAWA GROCHOWIAKA. z doskonałym widokiem na wieże odległej kolegiaty.
  • CMENTARZ PARAFIALNY przy ul. Kąkolewskiej. To na tym cmentarzu spoczywają  rodzice Stanisława: Bronisław i Pelagia Grochowiakowie. W listopadzie 1966 pochowana została maleńka córka Anny Magdaleny i Stanisława Grochowiaków, Joanna.

 

Dzieciństwo i lata młodzieńcze

Ojciec pracował w biurze notarialnym, później miał własne biuro pisania podań. Miał rodzeństwo: Eugenię (ur. 1924) i Tadeusza (ur. 1925). Podczas okupacji hitlerowskiej przebywał w Warszawie wraz z rodziną, która po upadku powstania warszawskiego znalazła się w obozie przejściowym w Pruszkowie, potem w Koniecpolu i Częstochowie. Na początku 1945 rodzina wróciła do Leszna. Tu Grochowiak ukończył naukę w SP nr 1 (1948); jego nauczycielką języka polskiego była Stefania Szelanka, która wywarła na niego duży wpływ. W latach 1948-51 był uczniem Liceum Ogólnokształcącego; naukę zakończył maturą. Przez następne 2 lata mieszkał w Lesznie, pracując krótko w Szkole Podstawowej w Kąkolewie, zakładzie wychowawczym w Rydzynie, składnicy złomu i roszarni lnu w Rawiczu.

Początki pracy jako redaktor

We wrześniu 1953 wyjechał do Wrocławia, gdzie podjął pracę we „Wrocławskim Tygodniku Katolickim”, wydawanym przez Stowarzyszenie „PAX”. Prowadził dział literacki. Jesienią 1955 przeniósł się do Warszawy, podejmując pracę w Instytucie Wydawniczym „PAX”. Mieszkał krótko w Warszawie, później w Brwinowie, od 1958 na warszawskiej Sadybie. W 1957-8 pracował w redakcji „Za i przeciw”, później we „Współczesności”, gdzie pełnił funkcję redaktora naczelnego (1958-60), a potem jego zastępcy. Był członkiem zespołów redakcyjnych: „Nowej Kultury" (1961-3), „Kultury" (1963-70), „Poezji” (1972-5) i „Miesięcznika Literackiego" (czerwiec 1975 – do śmierci).

Grochowiak poeta, artysta

Wiersze pisał już w czasach szkolnych. W LO, w szkolnym pisemku „Latarnia”, zamieszczał swe rysunki. „Świat”, dodatek do „Głosu Wielkopolskiego”, wydrukował jego fraszki (1949). W dodatku do „Słowa Powszechnego” zatytułowanym „W młodych oczach” wydrukowano (1951) wiersze S.: Ave Maryja i Notuję deszcz. Pierwsze wydania książkowe jego utworów ukazały się w 1956. Były to: zbiór wierszy Ballada rycerska i powieść Plebania z magnoliami. Grochowiak jest autorem utworów poetyckich, powieści, opowiadań, dramatów, słuchowisk radiowych, scenariuszy filmowych i telewizyjnych. Malował, rzeźbił i grał na pianinie. Zmarł 2 IX 1976 w Warszawie, pochowany został tamże 8 IX, na cmentarzu na Powązkach. Związek małżeński z Anną Magdaleną z Hermanów zawarł 27 XI 1954 w Lesznie. Miał dzieci: Piotra (ur. 1955), Olgę (ur. 1956), prawnika, Pawła (ur. 1957), Małgorzatę (ur. 1958), Annę (ur. 1959), pedagoga i Joannę (ur. 1966).

Leszno pamięta Grochowiaka

28 V 1977 ówczesna  Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Lesznie otrzymała jego imię. Na frontonie budynku przy ul. Bolesława Chrobrego 3 odsłonięto tablicę pamiątkową o treści: „Stanisław Grochowiak 1934-1976”, odlaną w Leszczyńskiej Fabryce Pomp. Od 1977 dawna ulica Miodowa na Zatorzu w Lesznie, w dzielnicy, w której się wychował (w domu przy ul. Święciechowskiej) nosi imię Stanisława Grochowiaka. 24 I 1997 odsłonięto, staraniem ówczesnej WBPL i Leszczyńskiego Towarzystwa Kulturalnego, tablicę pamiątkową na domu przy Nowym Rynku 21, w którym Grochowiak się urodził. Wykonana wg projektu Ireneusza  Daczki, odlana w Leszczyńskiej Fabryce Pomp, tablica informuje, iż: „W tym domu 24 stycznia 1934 roku urodził się Stanisław Grochowiak, poeta, prozaik, dramatopisarz, publicysta”. W 1987 WBPL wydała medal pamiątkowy wg projektu Bogdana Winkla, odlany w pracowni Zbigniewa Łukowiaka. W 1994 WBPL ogłosiła Ogólnopolski Konkurs Literacki im. Stanisława Grochowiaka, odbywający się odtąd w cyklu 2-letnim (organizowany od 2000 przez obecną Miejską Bibliotekę Publiczną). Od 1994 Miejski Ośrodek Kultury w Lesznie organizuje co roku ogólnopolskie konkursy recytatorskie, którym Grochowiak patronuje. We wrześniu 2001 otwarto w MBPL „Pokój Stanisława Grochowiaka”, ze stałą ekspozycją fotografii, rękopisów, książek i plakatów. Od 1982 MBPL wydaje bibliografię „Stanisław Grochowiak”; dotychczas ukazały się 3 tomy (1982, 1986, 1994).

Janina Małgorzata Halec 

 

Lokalizacja

Wróć do indeksu