Spacer Śladami Jana Amosa Komeńskiego

Aktywnie w Regionie

Spacer śladami Jana Amosa Komeńskiego

Miejsca związane z Komeńskim w Lesznie:

  • Kościół św. Jana Chrzciciela – zbudowany w l. 1652-1654 przez Jednotę braci czeskich. Służył trzem parafiom: polskiej, czeskiej i niemieckiej; Komeński był kaznodzieją parafii czeskiej.
  • DAWNE GIMNAZJUM – budynek powstał wg projektu Catenazziego ok. 1714 r. w miejscu wcześniejszej siedziby słynnego w pierwszej poł. XVII w. gimnazjum braci czeskich. Szkoła zajmowała go do 1845 r. Po przeciwnej stronie placu kościelnego – tzw. dom dzwonnika z XVIII w
  • Pl. Komeńskiego – pomnik z 1898 r., przedstawiający popiersie Comeniusa, ufundowany w 1898 r. dla upamiętnienia rocznicy przybycia do Leszna Komeńskiego.
  • Park Jonstona – do l. 50. XX w. znajdował się tu cmentarz kalwiński
  • Okolice dawnej, dziś nie istniejącej Bramy Rydzyńskiej – miejsce domu zakupionego przez J.A. Komeńskiego
  • Lapidarium przy kościele św. Krzyża mieści nieliczne nagrobki przeniesione ze likwidowanych cmentarzy ewangelickich, m.in. znajdują się tu obeliski szlacheckich patronów zboru braci czeskich oraz płyty mieszczan – parafian kościoła św. Jana.
  • Muzeum Okręgowe w Lesznie – w zbiorach znajdują się pamiątki po braciach czeskich (m.in. naczynia liturgiczne  z kościoła św. Jana), portrety Komeńskiego i rektorów leszczyńskiego gimnazjum oraz edycje dzieł „nauczyciela narodów” z XVIII-XX w., w tym bogaty księgozbiór komeniologiczny
  • Kościół św. Mikołaja – od ok. 1580 do 1654 r. użytkowany przez braci czeskich; w obecnej formie powstał na przełomie XVII i XVIII w., z prezbiterium z pocz. XX w.
  • Ratusz - ufundowany przez leszczyńskich mieszczan Ratusz, który stał na Rynku za czasów Comesiusa. w pierwszej połowie XVII w., spłonął w pożarze.  Oglądany w obecnym kostiumie architektonicznym to budowla barokowo-klasycystyczna, zaliczana do najpiękniejszych w Polsce. Wielokrotnie przebudowywany, nosi w swych murach relikty pierwszego ratusza z 1639 r. Wśród kolejnych budowniczych i architektów wymienia się Marcina Woidego, Jerzego Catenazziego, Pompeo Ferrariego i prawdopodobnie Dominika Merliniego.
  • ZESPÓŁ SZKÓŁ EKONOMICZNYCH im. Jana Amosa Komeńskiego – Budynek wzniesiony został w 1910 roku dla katolickiego seminarium nauczycielskiego żeńskiego. Przed II wojną światową mieścił internatowe liceum pedagogiczne. W 1970 roku usytuowano tu Liceum Ekonomiczne. Budynek zachował oryginalny wystrój elewacji. Wewnątrz, na półpiętrze umieszczone jest popiersie J. A. Komeńskiego z 1927 roku, wyrzeźbione w piaskowcu przez Leona Dudka.
  • PAŃSTWOWA WYŹSZA SZKOŁA ZAWODOWA im. Jana Amosa Komeńskiego. Przy budynku usytuowany jest pomnik Comeniusa, wzniesiony w 2003 roku wg projektu Ireneusza Daczki. Nieopodal- odlany w brązie osiołek, postać z przypowiastki filozoficznej Komeńskiego.

 

Jednota braci czeskich  

To ugrupowanie religijne wyrosłe z nauki Jana Husa. Za datę powstania Kościoła uważa się rok 1457. W wyniku prześladowań Jednoty po 1548 r. wielu członków Kościoła udało się na emigrację. W drodze na wygnanie do Prus Królewskich nieliczni osiedlali się w Wielkopolsce. W l. 1557-1558 utworzono polską prowincję Jednoty z siedzibą w Ostrorogu. W niewielkich grupach niemieccy członkowie tego wyznania osiedlali się także w Lesznie w drugiej połowie XVI w. W 1550 r. Rafał Leszczyński (ok. 1526-1592), ówczesny właściciel Leszna, przystąpił do Kościoła braci czeskich, a około 1580 r. oddał swym współwyznawcom leszczyńską farę. Po klęsce na Białej Górze pod Pragą w 1620 r. nastąpił wielki exodus Jednoty. Jej efektem było osiedlenie się w Lesznie w 1628 r. około 1500 uchodźców z Czech i Moraw. Nowym osadnikom przewodził Jan Amos Komeński.

Pojawienie się uchodźców w Lesznie przyczyniło się również do rozwoju przestrzennego, gospodarczego i kulturalnego miasta, które stało się głównym ośrodkiem emigracji. Sprowadzono do Leszna archiwum i bibliotekę Jednoty oraz drukarnię z Kralic na Morawach. Leszno stało się siedzibą senioratu, a tym samym „stolicą” Jednoty. Jednota braci czeskich w Polsce, w wyniku długotrwałego procesu, połączyła się w l. 1633-1634 z bliskim jej doktrynalnie Kościołem kalwińskim.

Jan Amos Komeński (1592-1670) pedagog – teolog – filozof

  • Urodził się 28 III 1592 r. w Nivnicach na Morawach (obecna Republika Czeska) w rodzinie młynarza, członka Jednoty.
  • Studiował w Herbornie i Heidelbergu (obecne Niemcy).
  • W 1614 r. Komeński objął posadę nauczyciela w szkole w Prerovie, a dwa lata później został ordynowany na księdza w Fulneku.
  • W 1628 r. wraz z grupą wiernych osiadł w Lesznie, gdzie przebywał do roku 1656, z przerwami na dłuższe wyjazdy do Anglii, Siedmiogrodu i Elbląga. W tym czasie wypełniał obowiązki duszpasterskie oraz zajmował się działalnością naukową. Podczas pobytu w Lesznie napisał swe najważniejsze dzieła pedagogiczne i stworzył teoretyczne podstawy koncepcji systemu szkolnictwa. Współuczestniczył w tworzeniu programów nauczania dla szkół w Szwecji, Siedmiogrodzie i Anglii – wszędzie tam stosowano podręczniki jego autorstwa.
  • W 1629 r. został konseniorem, zaś trzy lata później seniorem Jednoty.
  • W l. 1635-1642 pełnił obowiązki rektora leszczyńskiego gimnazjum: zreformował szkołę, wprowadził do nauczania nowoczesne, dostosowane do wieku ucznia, podręczniki oraz zorganizował teatr szkolny.
  • W 1645 r. uczestniczył w obradach Colloquium charitativum jako delegat Jednoty braci czeskich i kalwinistów. Utrzymywał kontakty naukowe i wyznaniowe z wybitnymi osobistościami w Polsce i Europie.  
  • Po pożarze Leszna w 1656 r., w którym utracił swe cenne zbiory i rękopisy, wyjechał do Holandii, gdzie w zmarł 15 XI 1670 r.

 

Dokonania naukowe:

  • Teoria pansofii – uniwersalnej mądrości, wszechwiedzy. Miała ona obejmować wszelką wiedzę na temat otaczającego świata, być podana w sposób przystępny i zrozumiały dla każdego człowieka. W zamyśle Komeńskiego pansofia miała być wielką syntezą wiedzy, dzięki której wszyscy mogliby wiedzieć wszystko o wszystkim.
  • Krytyka pamięciowego nauczania przeładowanego treściami nie mającymi zastosowania w dorosłym życiu i propagowanie metody poglądowej, zawarta w Didactica magna (Amsterdam 1657). Komeński postulował kształcenie ustawiczne i powszechne (dostępne także dla dziewcząt), powiązane z życiem codziennym i otaczającą rzeczywistością.
  • Największą popularność i sławę przyniosły Komeńskiemu podręczniki do nauki języka łacińskiego, dostarczające również bogaty zasób wiedzy o otaczającej rzeczywistości. Janua linquarum reserata(Leszno 1631) – podręcznik do nauki języka łacińskiego, będący jednocześnie kompendium podstawowej wiedzy o świecie i pojęciach abstrakcyjnych. Na podbudowie tego podręcznika powstały:Vestibulum – adresowany dla początkujących, bazujący na wykorzystaniu znajomości 1000 słów i ilustrowany podręcznik Orbis sensusalium pictus.

 

Lokalizacja

Wróć do indeksu